Temat używania i nadużywania napojów alkoholowych na terenie powiatu gostyńskiego nie doczekał się dotychczas opracowania. A szkoda, bo jest o czym pisać. Kwestie spożywania alkoholu i społecznych konsekwencji związanych z tym zjawiskiem czekają na odważnego historyka.
W gostyńskim przed wojną działało 8 gorzelni, 2 wytwórnie wina i kilka browarów. Znana była szczególnie wytwórnia win Feliks Adamkiewicza, która zdobyła międzynarodowy rozgłos (złoty medal na belgijskiej wystawie w Liege). Uznaniem krajowych odbiorców szczyciła się również gostyńska Fabryka Wódek i Likierów Antoni Hołogi, a z branży piwowarskiej browar Czabajskiego. W samym mieście znajdowało się natomiast kilka lokali. Do najbardziej znanych należały:
- Sala Resursy (popularnie zwana "Bombonierą") Feliks Marczyńskiego przy ul. Leszczyńskiej;
- Hotel Polonia Władysław Jezierskiego przy ul. Kolejowej;
- Hotel Francuski K. Jankiewicza na Targowisku (przy obecnym placu im. K. Marcinkowskiego);
- Oberża pod Złotą Rybą przy ulicy Wolności (popularnie zwana "Oberżą wędrusów").






















Lokale te, w myśl zarządzenia starosty powiatowego Mateusza Korniaka, mogły być otwarte tylko do 22.00. Stąd też właściciele starali się jak najbardziej uatrakcyjnić ofertę, organizując występy aktorów lub seanse filmowe.
Wiadomo jednak, że trunki służą raczej uszczupleniu kieszeni. Cenę produktu podnoszą pośrednicy: hurtownie, sklepy, lokale... Dlatego też niektórzy gostyniacy sami stawali się producentami, jednak dla własnych celów. Władze starały się walczyć z tymi przejawami uszlachetniania zacieru ziemniaczanego. Na początku stycznia 1930 roku ukazało ogłoszenie starosty powiatowego o przyznaniu dodatkowych nagród pieniężnych (oprócz dotychczasowej kwoty) za przyczynienie się do wykrycia osób "działających na szkodę Państwowego Monopolu Spirytusowego". W majowym numerze "Orędownika powiatu gostyńskiego" ukazało się ogłoszenie urzędowe, w którym wyjaśniano: "Okowita do palenia (denaturat), jest to 92% spirytus, uczyniony niezdatnym do spożycia!". Zagrożeni wykryciem zwolennicy silniejszych trunków szukali, widać, innych możliwości zaspokojenia wyrafinowanych potrzeb swego podniebienia i tańszych środków. Komunikat urzędu powiatowego kończył się ostrzeżeniem: "(...) chrońcie się przed spożywaniem okowity, by nie paść ofiarą własnej lekkomyślności". Zastanawia, że 70 lat temu istniała jeszcze potrzeba wyjaśniania tak oczywistych spraw.
Problem alkoholizmu był jednak poważnie traktowany przez mieszkańców grodu nad Kanią. Na szczególne uznanie zasługuje tutaj działalność różnych towarzystw, których w omawianym okresie istniało w Gostyniu co najmniej kilkanaście. Oprócz powszechnie znanego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" działały też inne, np.: Towarzystwo Czeladzi Katolickiej, Towarzystwo Czytelni dla Kobiet, Towarzystwo Kupców Samodzielnych, Polsko - Katolickie Towarzystwo Robotnicze, Towarzystwo Kółek Rolniczych czy Towarzystwo Upiększania Miasta. Ich rola była ogromna. Spotkania i praca w nich pozwalała efektywnie spożytkować wolny czas. Bale i zabawy organizowane pod patronatem tych organizacji, nie kończyły się pijaństwem, jako że członkowie musieli dbać o dobre imię stowarzyszenia. Najważniejszą rolę odgrywało Katolickie Koło Abstynentów, którego prezesem był miejscowy działacz Stronnictwa Narodowego (endecji) Mieczysław Hejnowicz. Organizacja ta, wspierana przez Ligę Katolicką (tu prezesem był inny działacz narodowy i były burmistrz Gostynia Józef Woziwodzki) zajmowała się walką z plagą pijaństwa w gostyńskim.
Z wielkim rozmachem włączano się w organizowany corocznie Tydzień Propagandy Trzeźwości. W 1930 roku rozpoczął się on w sobotę, 1 lutego. Przez tydzień w godzinach popołudniowych i wieczornych w lokalu Czytelni im. H. Sienkiewicza, zbierano się, by wysłuchać wykładu radiowego, a następnie zwiedzić wystawę książek, obrazów i tablic o tematyce przeciwalkoholowej. W skład komitetu organizacyjnego wchodzili m.in.: ksiądz dziekan Kazimierz Szreybrowski, burmistrz Karol Krawczyk, dyrektorzy szkół: ksiądz Franciszek Olejniczak i Szczepan Kaczmarek, przedstawiciele harcerstwa, PCK, gostyńskich towarzystw, a nawet Klubu Sportowego "Kania".
>Charakterystyczne, że w działaniach tych jednoczyli się niektórzy przeciwnicy polityczni np. M. Hejnowicz (endecja - opozycja) i Sz.Kaczmarek (sanacja - obóz rządowy). Wykłady w poznańskim radio wygłaszali m. in. dr P. Gantkowski - Katolicki Związek Abstynentów, dr J. Dobrowolski - Związek Nauczycieli Abstynentów oraz ksiądz prałat Niesiołowski - Polski Związek Księży Abstynentów.























O tym, że problemów z pijackimi awanturami było sporo, może świadczyć na przykład zdarzenie z 24 kwietnia 1930 roku. Ówczesna prasa podawała szczegółową relację, przytaczając nawet nazwiska sprawców wykroczenia. Mimo upływu 70 lat, dla dobra żyjących rodzin bohaterów zdarzenia, ograniczę się do podania tylko inicjałów.
Czwartkowy jarmark był okazją do spotkań z mieszkańcami okolicznych wiosek, rozmów, wymiany poglądów, czasem nawet w sposób niekonwencjonalny. Około godziny 16.00 na ulicy Kolejowej doszło do "fizycznej" wymiany argumentów pomiędzy trzema mieszkańcami Dusiny, a gospodarzem z Czajkowa, jego synem i zięciem. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, że prowokatorem tego zdarzenia był inwalida wojenny J. R. Dość poważnie poranił on swoich przeciwników, używając do walki... protezy lewej ręki! Opisujący to wydarzenie reporter wyraził nadzieję, że "(...) Związek Inwalidów powiadomiony o zajściu przyczyni się, by R. nie otrzymał nowej protezy, którą zdaje się nie po raz pierwszy w zajściach takich zniszczył". I racja, bo jak mogłoby skończyć się zajście, gdyby ktoś użył do walki protezy nogi? Pan R. wielokrotnie wykorzystywał protezę niezgodnie z przeznaczeniem... Widać, dla niektórych weteranów wojna nigdy się nie kończy.























Czasami władze musiały stosować ostrzejsze środki wobec szczególnie opornych na upomnienia. Powoływano się tu nawet na rozporządzenia państw zaborczych - w tym wypadku Niemiec. W dniu 18 paĄdziernika 1930 roku ukazało się ogłoszenie Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego w Gostyniu, w którym burmistrz Karol Krawczyk podawał do publicznej wiadomości, że jeden z mieszkańców grodu nad Kanią został urzędowo uznany za... nałogowego pijaka! Aby nie było pomyłki, co do osoby, w informacji znalazło się imię, nazwisko, a nawet zawód oskarżonego o zgubny nałóg.
Cóż, gdyby dziś burmistrz zechciał zastosować podobne środki, prawdopodobnie musiałby wykupić całą stronę w lokalnej prasie... .

Plac Piłsudskiego w Gostyniu?

W 1999 roku minęła 200 rocznica urodzin Karola Marcinkowskiego. W Gostyniu zaplanowano szczególnie uroczyste obchody. Ich punktem kulminacyjnym było odsłonięcie obelisku w parku przy placu Karola Marcinkowskiego. Ponieważ w latach 1841 - 46 w budynku szpitala mieściło się Kasyno Gostyńskie, naturalne wydaje się, że plac nosi imię jednego z jego twórców. I tu zapewne wielu czytelników zdziwi informacja, że problem nazwy placu nie był wcale jednoznaczny i w latach trzydziestych podzielił Gostyń na dwa walczące ze sobą obozy.
Należałoby nakreślić tło historyczne "afery". Po przejęciu władzy przez Józefa Piłsudskiego w 1926 roku, obóz rządzący -sanacja- prowadził propagandową walkę z opozycją. Większość Wielkopolan niechętna była Marszałkowi, ulegając wpływom silnie działającego tutaj Stronnictwa Narodowego (endecja). W Poznańskiem dochodziło do ostrych starć pomiędzy tymi ugrupowaniami. Ponieważ część urzędników pochodziła z mianowania (administracja rządowa-sanacyjna), a część z wyborów (administracja samorządowa - w większości opozycyjna), dochodziło do wielu konfliktów. W gostyńskiej Radzie Miejskiej przewagę mieli zwolennicy endecji. Stanowisko tego ugrupowania wobec rządu, prezydenta i Marszałka Piłsudskiego było, łagodnie mówiąc, nieprzychylne.
W 1930 roku, w związku z przeniesieniem gostyńskiego miejskiego targowiska w inne miejsce (przy nowej dzielnicy Dobra Myśl - obecnie Edmunda Bojanowskiego), plac Targowisko przestał spełniać przypisane mu nazwą funkcje. Konieczne stało się więc znalezienie innego określenia dla tego terenu. Wykorzystali to gostyńscy zwolennicy sanacji, którzy, nie czekając na decyzje władz, 9 listopada 1930 roku, w dniu, w którym obchodzono XII rocznicę odzyskania niepodległości, przemianowali plac Targowisko na plac Marszałka Józefa Piłsudskiego. Nowe tablice zostały umieszczone na narożnych domach. I tak oto w Gostyniu, bez zgody Rady Miejskiej dokonała się zmiana nazwy placu. Bezprawny czyn gostyńskich piłsudczyków na pewno oburzył miejscową endecję. Zmiana nazwy placu w mieście, gdzie znajdowało się największe w okolicach skupienie prężnie działającej opozycji, stało się dla endecji "policzkiem". Dla zwolenników rządu było to natomiast podkreśleniem własnej siły na tym terenie.
Początkowo wszystko wskazywało, że tak właśnie będzie. W jednym z listopadowych numerów prorządowego "Orędownika powiatu gostyńskiego" ukazał się artykuł, w którym przywieszenie nowych tablic określono jako akt samowoli, zwracając jednak uwagę, że "czyn ten dokonany z pobudek ideowych, uczciwych i szlachetnych" powinien zostać przez Magistrat i Radę Miejską "rozgrzeszony i prawnie usankcjonowany". Autor stwierdził także, że moralnym obowiązkiem radnych jest przyjąć nazwę zaproponowaną przez owych "zapaleńców". Artykuł zamieszczony został w dziale "Komunikaty" i podpisany inicjałami M.K. Czy M.K to Mateusz Korniak - starosta powiatowy, mianowany przez władze sanacyjne, człowiek jak sam przyznawał "z innych kresów"? To pytanie pozostanie chyba kolejną zagadką historii.





















Sprawa nowej nazwy dla placu Targowisko trafiła na listopadową sesję Rady Miejskiej. Przewodniczący Roman Sura odczytał pismo grupy obywateli miasta Gostynia zwracających się z prośbą o nadanie nazwy plac Marszałka Józefa Piłsudskiego. Jednak, ku zaskoczeniu (czy udawanemu zaskoczeniu) niektórych radnych, przewodniczący w pkt. 10 porządku obrad odczytał uchwałę Magistratu z dnia 22 marca 1930 roku, (czyli podjętą 10 miesięcy wcześniej!!) o zmianie nazwy dotychczasowego placu Targowisko na plac dr. Karola Marcinkowskiego. W Radzie Miejskiej zawrzało. Zwolennicy Marszałka Piłsudskiego zareagowali oburzeniem. Szczepan Kaczmarek dyrektor szkoły, radny i były poseł złożył wniosek o odłożenie głosowania, gdyż treść uchwały nie została wcześniej przedstawiona radnym.
"Przewodniczący : Czy rzeczywiście treść nie była Panu znana?
Sz. Kaczmarek : Oficjalnie nie !"
Wypowiedź ta, spotkała się z ripostą radnego Stobrawy, który zauważył, że każdy członek Rady Miejskiej ma prawo wglądu do uchwał Magistratu, może więc wcześniej zapoznać się z nimi. Wniosek Kaczmarka traktuje "jako ozdobnik, aby tylko coś powiedzieć!!". Ponieważ dyskusja zaczęła robić się coraz bardziej gorąca, przewodniczący zarządził przerwę. Po wznowieniu obrad sprawę uchwały przedstawił burmistrz Krawczyk, omawiając okoliczności jej powstania. Radny Stobrawa podkreślił, że zasługi Marszałka są niezaprzeczalne, jednak dla Gostynia większe zasługi położył Marcinkowski. Odmiennego zdania byli radni Stanisłąw Gościniak i Szczepan Kaczmarek. Głos zabrał również zasłużony działacz narodowy i były burmistrz Józef Woziwodzki, opowiadając się za uchwałą Magistratu. Ponieważ dyskusja zaczęła zamieniać się w "wyliczankę" zasług obu postaci: doktora i Marszałka, przewodniczący zaproponował, aby przejść do głosowania. Za przyjęciem uchwały opowiedziało się 15 radnych, przeciw było 5. Tak oto dokonała się - po wielu perturbacjach -zmiana nazwy placu. .

Pomnik Serca Jezusowego

10 listopada 2000 roku, po ponad sześćdziesięciu latach na gostyński Rynek uroczyście powrócił pomnik Serca Jezusowego - symbol religijny i dowód wdzięczności za odzyskanie niepodległości po latach zaborów.
Dokładnie nie wiadomo, kto był inicjatorem budowy pomnika - wyrazu wdzięczności za odzyskanie niepodległości. Na zebraniu powiatowym w dniu 12 października 1928 roku starosta Wincenty Dabiński proponował, by w dniu 10 rocznicy odzyskania niepodległości zapoczątkować społeczną budowę "domu dla ubogiej uczącej się młodzieży". Inicjatywę budowy bursy poparł dwoma artykułami w "Orędowniku powiatu gostyńskiego" ksiądz Franciszek Olejniczak. Sprawa musiała być szeroko społecznie dyskutowana. Dyrektor gimnazjum wspominał bowiem, że zgłosiło się do niego kilku starszych uczniów, ofiarując się pracować społecznie w czasie wakacji przy budowie bursy. Z tego pomysłu jednak wycofano się jeszcze w tym samym roku. Być może okazało się, że budowa internatu dla zamiejscowej młodzieży uczącej się w gostyńskim gimnazjum jest inwestycją, która pochłonie zbyt duże środki. Mimo iż społeczeństwo miasta znane było z ofiarności, trudno było liczyć na to, by w kilka lat po zakończeniu budowy gimnazjum ponownie znaleźć sporą grupę sponsorów. Szczególnie niekorzystnie dla takich inicjatyw przedstawiała się sytuacja ekonomiczna w 1928 roku - świat znajdował się wówczas w przededniu wielkiego kryzysu gospodarczego. Być może to spowodowało, że zaniechano pomysłu budowy bursy.
Inicjatorem budowy pomnika Serca Jezusowego na Rynku był ksiądz dziekan Kazimierz Szreybrowski. Środki finansowe pozyskiwano z datków społecznych. Nie zachowały się szczegółowe dane dotyczące wpływów na "konto pomnika". Trudno więc określić, jaka kwota była potrzebna, by zrealizować ów projekt. Parafianie zebrali 33 000 złotych. Nie wiadomo jednak, czy otrzymano wsparcie ze strony Rady Miejskiej, czy Powiatowej. Projektem pomnika zajął się znany architekt Lucjan Michałowski, natomiast autorką figury była poznańska rzeźbiarka Kazimiera Pajzderska. Inicjatywa budowy pomnika musiała być akceptowana społecznie, jako że na postawienie go nie czekano długo. Prawdopodobnie w ciągu niecałego roku od powstania inicjatywy na gostyńskim Rynku stanęła na siedmiometrowej kolumnie figura Chrystusa.






















Uroczystość odsłonięcia pomnika nastąpiła 21 lipca 1929 roku. Już dzień wcześniej, w sobotę, przybył do Gostynia ksiądz biskup Walenty Dymek. Budynki na Rynku były udekorowane kwiatami, a pomnik oświetlano reflektorem z balkonu domu Czabajskich. Uroczystość rozpoczęła się w niedzielę o godzinie 8.00 nabożeństwem w farze z udziałem Rady Miejskiej. Po mszy udano się na gostyński Rynek. Przemawiali ksiądz dziekan Szreybrowski i biskup Dymek. Mimo lipcowego upału na tak ważną uroczystość przybyło wielu mieszkańców z okolicznych miast i wiosek. W swym przemówieniu biskup zwrócił uwagę, że pomiędzy Radą Parafialną a Radą Miejską powinien "ustać egoizm i samolubstwo, a zapanować zgoda i jedność". Następnie dziekan odczytał akt poświęcenia miasta Gostynia i parafii Najświętszemu Sercu Jezusowemu. Zebrani powtarzali tekst: Serce Zbawiciela, Bożej pełne chwały, popatrz na ten lud Twój polski! To miasto i ta parafia pragnie być zawsze Twoją, chce Cię obwołać królem swoim. Oto każdy z nas, miasto i cała parafia oddaje się zupełnie Najświętszemu Sercu Twemu. Twoją jesteśmy własnością i do Ciebie należeć chcemy! Króluj nad naszemi domami, polami, nad naszemi rodzinami, nad sercami naszemi, nad parafią naszą. ZejdĄ w potędze cudów Twoich do naszych rodzin. Zstąp tam gdzie będziemy się modlić i żebrać miłosierdzia Twego, gdzie pracować, cierpieć i płakać będziemy. Błogosław Serce Boże Zarządowi tego miasta, błogosław ojcom rodzin, by prowadzili rodziny swe do serca Twego, błogosław matkom, by rozpalone miłością Twoją umiały kochać i cierpieć cicho dla Ciebie, błogosław młodzieży kochanej, by nie straciła wiary świętej i czystości obyczajów, błogosław dziewice polskie, by kochały Ciebie i anielską cnotę ponad wszystko; błogosław dziatkom, które tu na ziemi do serca tuliłeś. Pocieszaj Jezu chorych, cierpiących, strapionych. Ocieraj łzy sierotom, wdowom i broń je przed nędzą, krzywdą i hańbą. Zapisz o Jezu miasto Gostyń i całą parafię naszą w sercu swojem. A my Ci przyrzekamy, że nie spoczniemy, dopóki od serc naszych, od rodziny, miasta i parafii całej nie popłynie w niebo jeden głos: "Chwała bądĄ Bożemu sercu, Jemu cześć i uwielbienie na wieki"! Niech żyje Serce Jezusa, Pana i Króla naszego. Amen"





















Wkroczenie wojsk niemieckich na teren Rzeczpospolitej wiązało się z niszczeniem wszelkich przejawów polskości. W Gostyniu pod osłoną nocy dokonano rozebrania pomnika Serca Jezusowego. Przez szereg lat nie potrafiono ustalić dokładnej daty tego wydarzenia, określając ją w przybliżeniu na przełom 1941-42. W książce Czesława Łuczaka "Dzień po dniu w okupowanej Wielkopolsce i Ziemi Lubuskiej", na podstawie niemieckiej prasy autor przedstawił w niej faktograficzny zapis okupacji naszych terenów. Tam pojawiła się informacja, że aktu zniszczenia pomnika Serca Jezusowego na gostyńskim Rynku dokonano w nocy z 10 na 11 maja 1940 roku. Resztki kolumny rozbijano na kawałki, które miały służyć do budowy dzisiejszej ulicy Wincentego Witosa.
Według relacji Heleny Sodolskiej, Tomczak - jeden z robotników, wspólnie z kolegami ukrył i zakopał figurkę Chrystusa. Po wojnie państwo Sodolscy zwracali się do gostyńskich proboszczów w sprawie wykopania korpusu figurki, nie otrzymywali jednak odpowiedzi. Być może ówcześni księża bali się reakcji władz państwowych nieprzychylnych takim inicjatywom. Tuż przed rozpoczęciem budowy hali przy Szkole Podstawowej Nr 2, mieszkańcy Gostynia Sodolski i Wenclewicz na własną rękę postanowili wydobyć zakopaną figurę Chrystusa. Wynajęli robotników i zaczęli kopać w miejscu wskazanym 30 lat wcześniej przez Tomczaka. Udało się im wydobyć część figury, którą następnie przekazano księdzu proboszczowi. Dziękując za pracę, stwierdził on, że głowa i ręka z pomnika jest w posiadaniu osoby mieszkającej na Rynku. Figurka miała stanąć na terenie kościoła.
Pomysł odbudowy pomnika Serca Jezusowego powstał w 1999 roku na jednym ze spotkań Akcji Katolickiej. Inicjatorzy postanowili zebrać potrzebną dokumentację, zwrócić się do władz miejskich o wyrażenie zgody oraz przeprowadzić społeczną zbiórkę pieniędzy. Realizacja tego pomysłu nie była łatwa. Organizatorzy natrafili na pewne trudności. Udało się nawiązać kontakt z wnuczką rzeźbiarki Pajzderskiej - prof. Kingą Szczepkowską - Nalewajek, która udostępniła zdjęcia figury Chrystusa wykonanej przez jej babkę. Odnaleziono także sporo części pomnika.
Okazało się jednak, że niemożliwe jest połączenie starych i nowych elementów. Zagrażało to bezpieczeństwu, a różniące się wyglądem materiały nie wyglądały estetycznie, dlatego też pomnik postanowiono wykonać z jednego materiału.
Innym problemem było stanowisko części radnych, którzy nie od razu postanowili o przekazaniu terenu pod pomnik. Ostatecznie jednak, w paĄdzierniku 2000 roku, na gostyńskim Rynku stanął pomnik - symbol wiary i patriotyzmu. .

Wybory parlamentarne w powiecie gostyńskim w okresie międzywojennym

Wybory do pierwszego sejmu RP odbyły się w styczniu 1919 roku. Ponieważ w Wielkopolsce trwały jeszcze walki z Niemcami, głosowanie na tym terenie musiano przełożyć na póĄniej. Pierwsze wybory w niepodległym Gostyniu odbyły się dopiero 1 czerwca 1919 roku. "Wybory do sejmu warszawskiego" - jak pisano w obwieszczeniach -odbywały się w szczególnej sytuacji, gdyż zaledwie cztery miesiące minęły od podpisania rozejmu z Niemcami, kończącego powstanie wielkopolskie. Od 28 marca działająca w Poznaniu Naczelna Rada Ludowa stała się oficjalnie organem państwowym upoważnionym do przejęcia ziem zaboru pruskiego w imieniu rządu RP. Komisariat NRL zwrócił się z apelem: "Polacy! (...) nie czas na swary i kłótnie, nie pora ku temu, by wspominając minione błędy, odsuwać kogokolwiek od pracy". Patriotyzm oraz radość z odzyskania niepodległości i zwycięstwa zrywu powstańczego pozwoliły skupić większość najważniejszych sił politycznych na jednej liście wyborczej. Gostyń znalazł się w okręgu IV (ostrowskim). Do wyborów stanęły trzy listy: Zjednoczenie Stronnictw Narodowych, Polska Partia Socjalistyczna oraz lista nr 5 skupiająca robotników rolnych. Gostyniacy znaleźli się na liście skupiającej partie centroprawicy: Związek Stronnictwa Ludowo-Narodowego (endecja), Narodowe Zjednoczenie Ludowe (konserwatywne ziemiaństwo), Zjednoczenie Mieszczańskie oraz Narodowe Stronnictwo Robotnicze.
Powiat podzielono na 25 okręgów wyborczych, z czego trzy dotyczyły miasta. Ich przewodniczącymi byli Bolesław Ciążyński (lokal: Hotel Kaczmarka), Roman Sura (lokal: Hotel Jankiewicza) i Feliks Adamkiewicz (lokal: Oberża Józefa Szyszki). Wspólny wiec wyborczy delegata Narodowego Zjednoczenia Ludowego i Narodowego Stronnictwa Ludowego odbył się w Gostyniu 29 maja w lokalu Szyszki. W zaproszeniu podkreślano, że w zebraniu powinien wziąć udział każdy Polak bez względu na swą przynależność partyjną. Kolejne wiece, z uwagi na wprowadzenie 2 czerwca stanu wojennego, mogły odbywać się tylko za zgodą komendanta Kawskiego.
W powiecie oddano 18 428 ważnych głosów (tylko 30 nieważnych), z czego 18 389 (99,7 %!) na listę Zjednoczonych Stronnictw Niepodległościowych, 29 głosów na PPS i 10 głosów na grupę robotników rolnych. Do pierwszego sejmu II Rzeczpospolitej, Sejmu Ustawodawczego weszło aż trzech przedstawicieli powiatu gostyńskiego: Szczepan Kaczmarek, nauczyciel z Krobi Starej, Aleksander Thomas, kupiec z Borku oraz Franciszka Wilczakowiak z Piasków, działaczka NPR.
Kolejne głosowanie do parlamentu działającego w myśl nowej, uchwalonej 17 marca 1921 roku konstytucji, wyznaczono na 5 listopada do Sejmu oraz na 12 listopada 1922 do Senatu. Głosować można było przez 10 godzin od 9 do 19. W wyborach do Senatu Gostyń znalazł się w okręgu nr 35. Z dość dużego wówczas województwa poznańskiego wybierano 7 senatorów. W wyborach do Sejmu, gród nad Kanią wchodził w skład okręgu nr 37 obejmującego powiaty: gostyński, ostrowski, odolanowski, ostrzeszowski, kępski, pleszewski, jarociński, koĄmiński, i krotoszyński.
Miasto podzielono na dwa obwody. Pierwszy obejmował ulice: Nad Kanią, Fabryczną, Klasztorną, Rynek, Kościelną, Przy Farze, Tkacką, Wąską (Wązka), Kaczą, Łaziebną, Nowe Wrota, Łąkową, Młyńską, Podzamcze i Świętego Ducha. Lokalem wyborczym była restauracja Kaczmarka w Rynku. Drugi obwód to: 3-go Maja, Nowa, Młynarska, Strzelecka, Polna, Zielona, Szeroka, Kolejowa, Targowisko, Przy Dworcu, Poznańska i Leszczyńska. Lokal wyborczy mieścił się u J. Szyszki przy ulicy Leszczyńskiej.
Lokalna gazeta z tamtego okresu - "Orędownik Gostyński" podawała zawiadomienie o trzech wiecach wyborczych. Najwcześniej, bo już 3 września, odbyło się nadzwyczajne zebranie Towarzystwa Przemysłowców i Rzemieślników. Tematem spotkania było:, "Pod jakim hasłem pójdzie przemysłowiec i rzemieślnik do urny wyborczej". Nie udało się ustalić, jaką decyzję podjęli przedstawiciele świata gospodarczego.
Jeśli chodzi o partie, największe znaczenie na terenie powiatu gostyńskiego miała prawicowa Narodowa Demokracja (endecja). W 1922 roku jej przedstawiciele startowali w wyborach jako Chrześcijański Związek Jedności Narodowej. Endecja zorganizowała dwa wiece - 29 paĄdziernika w Krobi oraz 19 października w Gostyniu w sali p. Szyszki ( Resusa). Na spotkaniu wyborczym w Gostyniu przemawiali czołowi działacze narodowi z Poznania: Seyda, Piotrowski oraz Rzepecki. Zwycięstwo na terenie powiatu gostyńskiego odniosła, mająca przewagę w ośrodkach miejskich, endecja oraz na wsi PSL - "Piast".
Zamach stanu dokonany przez Józefa Piłsudskiego 12 maja 1926 roku zmienił sytuację polityczną w kraju. Od tej pory rozpoczęły się rządy grupy związanej z Marszałkiem, zwanej popularnie sanacją. Wprowadzała ona szereg posunięć zmierzających do zapewnienia sobie większości w parlamencie. W wyborach do Sejmu w 1928 roku w okręgu 37. wystawiono początkowo 10 list. Obóz sanacyjny wystawił trzy: nr 1 - Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR), nr 30 -Katolicka Unia Ziem Zachodnich (konserwatywna część ziemiaństwa przychylna sanacji) oraz nr 21 Narodowo - Państwowy Blok Pracy (liberalna grupa, związana ze Związkiem Naprawy Rzeczypospolitej). Ugrupowania opozycyjne nie utworzyły wspólnej listy. Endecja startowała pod szyldem Lista Katolicko - Narodowa nr 24, a mająca z nią wspólny rodowód Narodowa Partia Robotnicza uzyskała tradycyjnie nr 7 listy. Chadecja i ludowcy Wincentego Witosa wystawili wspólną listę jako Polski Blok Katolicki PSL "Piast" i Chrześcijańskiej Demokracji (lista nr 25). Socjaliści - Polska Partia Socjalistyczna wystawili odrębną listę - nr 2. Uzupełnieniem były listy: nr 36 - Stronnictwo Pracy Kresów Zachodnich oraz nr 11 - Monarchistyczna Organizacja Wszechstanowa. Odrębną listę w okręgu 37 wystawiły także wielkopolskie mniejszości narodowe: Lista Bloku Mniejszości Narodowych w Polsce (nr 18).
Gostyniacy aktywnie brali udział w wyborach. Największe znaczenie miała Narodowa Demokracja z drugim na liście gostyńskim działaczem Józefem Woziwodzkim. Wśród kandydatów na posłów z NPR były także dwie osoby z powiatu gostyńskiego: Antoni Komosiński (nr 9) oraz Jan Kudliński z Czeluścina (nr 10). Na wspólnej liście chadecko-ludowej na drugiej pozycji znalazł się Marcin Poprawa z Gostynia, natomiast sanacja pozyskała Ignacego Wolniewicza z Piasków (nr 9). Dwóch mieszkańców powiatu gostyńskiego pojawiło się na liście mniejszości narodowych: Walter Conze z Pijanowic oraz Adolf Hornschuh z Gostynia. Na listach socjalistycznej, monarchistycznej, Katolickiej Unii Ziem Zachodnich oraz Stronnictwa Pracy Kresów Zachodnich nie znaleĄli się przedstawiciele powiatu gostyńskiego. Obóz rządowy - sanacja - nie zyskał dużego poparcia w endeckiej Wielkopolsce. Spośród 10 zgłoszonych list trzy zostały wycofane urzędowym ogłoszeniem z 29 lutego, czyli na pięć dni przed datą wyborów: BBWR (jedyny kandydat A. Kotarka zrzekł się kandydowania), monarchistyczna oraz Stronnictwa Pracy Kresów Zachodnich.
Wojewoda Adolf Bninski uznał za "bezwzględny obowiązek urzędników", by nie stawali w sprzeczności z linią rządu! Realizując te założenia, obóz sanacyjny próbował wykorzystać swe wpływy na urzędników państwowych. Dnia 23 lutego 1928 roku odbyło się przedwyborcze zebranie urzędników samorządowych i komunalnych w sali "bomboniery" Markowskiego. Pracowników "wszelkiej dykasterii" zapraszał w imieniu Powiatowego Komitetu Wyborczego prezes L. Lorek oraz sekretarz Grzel - asystent powiatowy.
Propagandowej akcji sanacji przeciwstawiała się silna w Gostyniu endecja. Powiatowy Komitet Wyborczy Katolicko-Narodowy na terenie miasta działał bardzo aktywnie. Pięć dni po prorządowym zebraniu odbył się wielki wiec przedwyborczy endecji. W sali "bomboniery" przemawiali Czesław Meissner z Poznania i Józef Woziwodzki (były burmistrz Gostynia). Osobami odpowiedzialnymi za kontakty z wyborcami z endecji byli Mieczysław Hejnowicz i Franciszek Polaszyk.
Wybory odbyły się 4 marca 1928 roku w warunkach, co podkreślała także wielkopolska opozycja, w miarę demokratycznych. Pewien sukces w Wielkopolsce odniosła lewica - PPS - zdobywając po raz pierwszy dwa mandaty. Jej wpływy w Okręgu Nr 37, powiecie czy mieście Gostyń były jednak znikome ( 3 głosy w obwodzie miejskim!). Endecja, która w porównaniu do poprzednich wyborów w skali kraju straciła 1/3 mandatów, w Gostyniu nadal odgrywała potężną rolę - 47 % głosów!. Narodowa Partia Robotnicza straciła część głosów, które oddano na odłam NPR startujący w ramach sanacyjnego Związku Naprawy Rzeczpospolitej. Na omawianym terenie zdobyła jednak 21% (miasto) i 30 % (powiat) oddanych głosów. Analizując dowody poparcia dla sanacji, można jednak zauważyć, że w mieście (razem 24 %) jak i w powiecie ( razem 15 %) przeważały wpływy jej liberalnego odłamu. Partia ludowo-lewicowa PSL - "Wyzwolenie" nie miała wpływu na wieś w powiecie gostyńskim - stąd też brak listy. Natomiast prawicowo - centrowa partia Wincentego Witosa PSL- "Piast" otrzymała ponad 36 % głosów.
Zwycięstwo endecji w samym Gostyniu w skali powiatu uznać można za klęskę: ludność wiejska i małych miasteczek powiatu wybierała prawicowo-centrowe partie ludowe- 36% lub sanacyjne 30 %.
SANACJA PPS NPR Mniejszości narodowe Narodowo-Państwowy Blok Pracy Katolicka Unia Ziem Zachodnich ENDECJAZwiązek Ludowo Narodowy PSL Piast iChrześcijańska Demokracja głosów % głosów % głosów % głosów % głosów % głosów % głosów % GOSTYN 3 0,09 661 21,7 75 2,4 502 16,5 228 7,5 1456 47,8 115 3,7 POWIAT 81 0,3 6975 30,5 131,6 5,7 2154 9,5 1126 4,9 2929 12,8 8265 36,1 Wyniki wyborów do sejmu RP na terenie powiatu gostyńskiego w 1928 roku
W okręgu 37 powiat gostyński osiągnął jedną z najwyższych frekwencji wyborczych: 92,99%, ustępując jedynie Krotoszynowi, natomiast w skali całego kraju zajął 14 miejsce!
Niestety, żaden z kandydujących mieszkańców grodu nad Kanią nie został posłem. Natomiast wśród zastępców posłów na pierwszym miejscu znaleźli się mieszkańcy powiatu gostyńskiego: z listy numer 25 Marcin Poprawa - rolnik z Kołaczkowic oraz z listy numer 24 Józef Woziwodzki.
W wyborach do Senatu frekwencja była również wysoka - w województwie poznańskim wynosiła 79,7% natomiast w powiecie gostyńskim aż 89%. Senatorami wybrano po dwóch działaczy narodowej demokracji i chrześcijańskiej demokracji oraz jednego z lewicowego odłamu Narodowej Partii Robotniczej.
W wyniku wyborów 1928 roku BBWR nie udało się uzyskać tak dużej ilości głosów, by dokonać zmiany konstytucji. Dlatego też, po dwóch latach sanacja postanowiła powtórnie stanąć do wyborów. Tym razem jednak starano się wywierać silną presję na przeciwników politycznych, posuwając się nawet do aresztowań członków opozycji. Zarządzeniem Prezydenta RP wybory do Sejmu wyznaczono na 16 listopada 1930 roku, a do Senatu na 23 listopada. Gostyń znalazł się w okręgu wyborczym numer 37, dzielącym powiat na 90 obwodów, z czego trzy obejmowały miasto:
1 obwód- Rynek, Młyńska, Zamkowa, Łazienna, Podzamcze, Nowa, Kacza, Tkacka, Wąska, Łąkową, Kościelna, Przy Farze, Nowe Wrota, Nad Kanią, Klasztorna;
2 obwód- Świętego Ducha, Leszczyńska, 3 Maja, Górna, Młynarska, Boczna, Folwarczna, Polna, Folęgi, Strzelecka, Sądowa (dawniej Nowa);
3 obwód- Poznańska, Starogostyńska, Graniczna, Targowisko, Przy Dworcu, Fabryczna, Szeroka, Zielona, Kolejowa, Nad Polskim Rowem, Dobramyśl.
Walka wyborcza miała ostrzejszy charakter niż dwa lata wcześniej. Głównym wrogiem obozu rządzącego była w Wielkopolsce prawicowa endecja oraz porozumienie wyborcze partii centrum i lewicy pod nazwą Centrolew.
Już 12 września ukazało się rozporządzenie Prezydenta RP o "karach dla ochrony swobody wyborów". Starosta powiatowy Mateusz Korniak, powołując się na pruskie prawo sprzed I wojny światowej (sic!), stwierdzał, że każde przedwyborcze spotkanie (nawet takie, gdzie wstęp możliwy jest tylko za zaproszeniem) uważa się za zebranie publiczne i polityczne. Z tego względu władzom przysługuje prawo nadzorowania podobnych zgromadzeń. Działania mające utrudnić propagandową akcję opozycji, M.Korniak motywował § 49 rozporządzenia policyjnego z 15 lutego 1928 roku. W myśl tego prawa rozdawanie czy rozwieszanie plakatów, afiszów i druków dozwolone jest tylko po uprzednim uzyskaniu zgody urzędu policyjnego. Starosta zakwestionował również ważność umieszczonych pod odezwą wyborczą, trzech nazwisk działaczy Stronnictwa Narodowego.
Działania sanacji zmierzały też do przyciągnięcia w jej szeregi jak największej liczby działaczy partii, które na tym terenie nie miały w "pojedynkę" większego wpływu, pozostawały natomiast w opozycji do SN czy Centrolewu. W Gostyniu udało się pozyskać do BBWR prezesa miejscowego oddziału Narodowej Partii Robotniczej, Franciszka Dworczaka. W swoim oświadczeniu stwierdzał on, że NPR zawsze zwalczała socjalistów "(...) występujących przeciwko religii katolickiej, przeciwko całości Państwa Polskiego (handel Pomorzem, współpraca z II Międzynarodówką)". W tej sytuacji, wobec braku możliwości współpracy z socjalistami w Centrolewie, Dworczak przystąpił do BBWR. Niewątpliwe znaczenie miał również fakt, iż w poprzednich wyborach NPR stracił sporą część głosów na rzecz swego prorządowego odłamu - NPR-Lewicy.
Wydawać by się mogło, że polityczni przeciwnicy toczą bezpardonową walkę. Poziom kulturalny ówczesnych działaczy był jednak bardzo wysoki. Sytuacja wymagająca podjęcia zdecydowanego działania w celu osiągnięcia nadrzędnego dobra potrafiła zjednoczyć w Gostyniu przeciwników politycznych. Walkę wyborczą przerwało wspólne wystąpienie wszystkich działających na terenie powiatu partii przeciwko godzącej w interes Polski wypowiedzi niemieckiego ministra. W dniu 7 września odbył się patriotyczny wiec, na którym wspólnie wypowiadali się Stanisław Taczanowski (BBWR), Mieczysław Hejnowicz (SN), Franciszek Dworczak (NPR) i Marian Poprawa (PSL-"Piast"). Na manifestację przybyło 4000 osób!
W wyborach 1930 roku zdecydowane zwycięstwo w Gostyniu odniosła tradycyjnie prawica - endecja (w mieście 54% a w powiecie 20,5% głosów). BBWR zdobył odpowiednio 26,8% i 17,7%, mniejszości narodowe 2,5% i 5,45%, a Centrolew (koalicja wyborcza Chrześcijańskiej Demokracji, Narodowej Partii Robotniczej, PSL-"Piast", Polskiej Partii Socjalistycznej oraz PSL-"Wyzwolenie") 16,5% i 56% w powiecie. W skali powiatu i okręgu sukcesem wydawać się mogło zdobycie przez wyborczą koalicję partii centrum trzech mandatów. Sami działacze Centrolewu byli jednak niezadowoleni. Sojusz wyborczy partii zapewnił im tylko 3 mandaty, podczas gdy Stronnictwo Narodowe, występując w "pojedynkę", zdobyło 2, a niepopularne na tym terenie BBWR -1. Mogło to oznaczać, że BBWR został wzmocniony głosami dawnych wyborców partii Centrolewu.
MIASTO POWIAT
BBWR 896 4217
Narodowa Demokracja 1810 4879
CENTROLEW 549 13418
Mniejszości narodowe - Niemcy 85 1298
Gostyńska sanacja nie ukrywała jednak zadowolenia ze zwycięstwa BBWR w skali kraju. Ulicami miasta urządzono pochód z orkiestrą. Przed gmachem starostwa przemawiał Mateusz Korniak. Według relacji "Orędownika", po "wzniesieniu okrzyków na cześć Piłsudskiego i prezydenta tłum przeniósł się na plac Marszałka Piłsudskiego, gdzie się rozwiązał". W wyborach do Senatu BBWR zdobył 25 % głosów, endecja prawie 60%, Centrolew 13%, a mniejszość niemiecka 2,1% . Miejscowa sanacja miała jednak powody do zadowolenia: w 1930 roku przedstawiciel powiatu gostyńskiego po raz pierwszy zasiadł w izbie wyższej parlamentu RP. Był nim właściciel majątku w Szelejewie i od 1930 roku członek BBWR - Stanisław Karłowski.
Rok 1935, oprócz nowej konstytucji, przyniósł też zmianę ordynacji wyborczej. Zgodnie z zaleceniami Marszałka Piłsudskiego starano się ograniczyć rolę partii politycznych. Wybory w 1935 i 1938 roku odbywały się według nowych, bardzo skomplikowanych przepisów wyborczych utrudniających opozycji wejście do parlamentu. Zmniejszona została liczba posłów z 444 na 208 oraz senatorów z 111 na 96. Wiek uprawnionych do głosowania do sejmu zmieniono z 21 na 24 lata a uprawnienia do posiadania prawa biernego przyznano od 30 lat. Termin wyborów do sejmu ustalono na 8 września 1935 roku.
Sposób wyłaniania parlamentarzystów miał wyeliminować wpływ partii na wybory. Odrzucono zasadę głosowania na listy wysunięte przez organizacje polityczne. W każdym okręgu ustalano jedną wspólną listę, na której znajdowało się od 4 do 12 nazwisk kandydatów na posłów. Ustalało ją specjalnie wybrane Zgromadzenie Okręgowe. Delegatów do owego zgromadzenia wybierały samorządy terytorialne (np. rady powiatowe), gospodarcze (np. Izba Rolnicza) i organizacje zawodowe (np. związki zawodowe) itp.
Organizacje te w większości opanowane były przez zwolenników sanacji, stąd też opozycja zareagowała oburzeniem. Co prawda, 500 wyborców miało prawo zgłosić własnego kandydata do Zgromadzenia Okręgowego, stanowiło to jednak nieznaczący głos w tym, opanowanym przez piłsudczyków, organie. Większość partii opozycyjnych ogłosiła bojkot wyborów. Powodem był ich niedemokratyczny charakter, który uniemożliwiał odzwierciedlenie rzeczywistego stanowiska politycznego wyborców.
Według nowej ordynacji wyborczej Gostyń zaliczony został do 96. okręgu obejmującego powiaty: leszczyński, rawicki, śremski, kościański, wolsztyński i gostyński. Przewodniczącym Okręgowej Komisji Wyborczej nr 96 został Oskar Kamieński, a zastępcą Roman Sommer. Powiat podzielono na 25 obwodów, z czego trzy znalazły się w Gostyniu. Pierwszy obejmował ulice: Boczną, Folwarczną, Górną, Leszczyńską, 3 Maja, Młynarską, Sądową, Strzelecką, Świętego Ducha, Polną. Mieszkańcy tej części miasta głosowali w lokalu wyborczym umiejscowionym w Hotelu Polonja. Drugi obwód miejski to: Dobramyśl, Przy Dworcu, Folęgi, Graniczna, Plac K. Marcinkowskiego, Nad Polskim Rowem, Starogostyńska, Szeroka, Zielona, Poznańska, Kolejowa. Tu lokalem był Hotel Francuski na Placu K. Marcinkowskiego. Ostatni wyznaczony teren skupiał mieszkańców z ulic : Przy Farze, Nad Kanią, Klasztorna, Kościelna, Młyńska, Podzamcze, Rynek, Zamkowa, Nowa, Łazienna, Kacza, Tkacka, Nowe Wrota, Wąska, Fabryczna. Głosowano w hotelu Kaczmarka (Rynek 6).
Walka polityczna była bardzo ostra. Z jednej strony partie opozycyjne nawoływały do bojkotu wyborów, z drugiej, natomiast, obóz rządzący bardzo starał się, aby zachęcić obywateli do głosowania, szczególnie w tych regionach, gdzie przewagę miała endecja. Na przykład władze Gostynia poleciły, by jeden z policjantów prowadził ulicami miasta... prosiaka, na którym farbą wypisano: Tylko świnia nie idzie do wyborów"! A co na to świnia i jej światopogląd?
Zarządzenie wojewody poznańskiego dr. Kwaśniewskiego z dnia 17 listopada 1935 roku określało liczbę delegatów do Zgromadzenia Okręgowego ustalającego nazwiska kandydatów na posłów, organy, które miały prawo delegowania oraz terminy zebrań.
Rada Powiatowa w Gostyniu w dniu 25 lipca 1935 roku wybrała następujących delegatów: Antoniego Kuleczkę - kierownika mleczarni w Borku, Jana Kurnatowskiego - ziemianina z Dusiny oraz Piotra Michalskiego - gospodarza z Ziółkowa. Dzień póĄniej Rada Miejska w Gostyniu wybrała Stanisława Kochowicza i Jana Migasa. Pozostałe rady miejskie powiatu delegowały: w Krobi - Germana Przywarę, w Poniecu - Zygmunta Wójcika, Borku - Franciszka Dimke. Rady gminne dokonały wyborów w dniu 27 lipca. Delegatami zostali:
- Gostyń - Józef Walczak (Ostrowo) i Tomasz Kończak (Daleszyn);
- Borek - Stanisław Dopierała (Skokowo) i Ignacy Zieliński (Głoginin);
- Krobia - Józef Korytowski (Chwałkowo) i Franciszek Biernat (Krobia Stara);
- Pępowo - Ignacy Lewandowski (Gębice) i Antoni Czerwiński (Pępowo);
- Piaski - Stanisław Nawrot (Dąbrówka) i mjr Marcin Talarczyk;
- Poniec - Michał Brzeskot (Żytowiecko).
Prawdopodobnie gostyńska rada miejska (w większości endecka) zbojkotowała wybory - wśród wybranych brakuje nazwisk znanych gostyńskich działaczy związanych z opozycją. Być może, podobnie jak w Poznaniu, mimo posiadanej większości w radzie miejskiej endecja postanowiła podporządkować się decyzji władz centralnych stronnictwa o bojkocie wyborów.
W kolejnych dniach wybierano przedstawicieli samorządu gospodarczego, związków zawodowych itp. Izba Przemysłowo - Handlowa wybrała na swych delegatów: Mieczysława Dzieciuchowicza, Antoniego Dembińskiego, Józefa Fliegiera, Władysława Jezierskiego, Henryka Kaczmarka, Stanisława Koteckiego, Józefa Góreckiego, Antoniego Muślewskiego, Franciszka Nowakowskiego, Józefa Pokrywkę, Jana Wochowiaka. Poznańska Izba Rzemieślnicza wybrała Walentego Manie, Wawrzyńca Kortusa, Stanisława Gawrońskiego, Władysława Hasińskiego, Stefana Tuliszke, Nikodema Świetlika i Józefa Wypycha. Izba Rolnicza w okręgu nr 96 wybrała następujących przedstawicieli do zgromadzenia okręgowego: Mieczysław Chłapowski, Jerzy Donimirski, Antoni KoĄlip, Jan Machowski, Mieczysław Minicki, Ludwik Niemczak, Władysław Szczaniewski, Stanisław Taczanowski i Czesław Wróblewski. Trudno dziś ustalić, które z podanych nazwisk związane są z powiatem gostyńskim.
W dniu 14 sierpnia odbyło się zgromadzenie wyborcze okręgu 96, na którym wybrano kandydatów na posłów: Czesława Wróblewskiego, Jerzego Donimirskiego, Antoniego Muślewskiego i Leona Nowakowskiego. Zastępcami zostali: dyr Józef Wesołowicz, Ludwik Dubski, ziemianin z Podrzecza Stanisław Taczanowski oraz notariusz Jarysz. Odpadły zgłoszone kandydatury Leona Leśniewskiego, Franciszka Nowakowskiego, Stanisława Gawrońskiego, Jana Bartkowiaka, Jana Matyli, dr. Teofila Jórgi, Stefana Taliszki, Jana Niemczyka, Eugenii Roweckiej, dyr. Perzyńskiego, Karola Skrzetuskiego, Jana Mielcarka i Jana Wilczaka.
Ponieważ agitacja wyborcza, czy raczej antywyborcza była zakazana, ogłoszenia o wiecach zamieszczała jedynie sanacja. 30 sierpnia w sali Jezierskiego miało miejsce spotkanie z kandydatem na posła Leonem Nowakowskim z Leszna. Organizatorem był Komitet Obywatelski. Zebranie prowadził Szczepan Kaczmarek, zaznaczając, że ma ono charakter gospodarczy. Na temat ordynacji wyborczej przemawiał członek Akcji Katolickiej i dyrektor leszczyńskiego gimnazjum - Perzyński (jego kandydatura upadła 14 sierpnia). Na koniec mowę wygłosił główny gość - Leon Nowakowski. Pięć dni później, 4 września 1935 roku na zaproszenie Komitetu Obywatelskiego gościł w Gostyniu inny kandydat: Antoni Muślewski. Prorządowy "Orędownik" w artykułach wstępnych często zamieszczał bardzo agresywne wypowiedzi skierowane przeciwko endecji. Porównywano spokojny przebieg obecnej kampanii wyborczej z poprzednią, "kłótliwą" i "partyjniacką". Gazeta informowała także o próbach namawiania do "niebrania" udziału w wyborach: "chodzą po wsiach endecy i namawiają do bojkotu". "Orędownik" zamieszczał także komunikaty różnych organizacji deklarujących udział w wyborach, np. Związku Weteranów czy Związku Strzeleckiego. Były to, oczywiście, organizacje sanacyjne.
Głosowanie odbyło się w dniu 8 września 1935 roku. Ponieważ spora część społeczeństwa zbojkotowała wybory, władza starała się w jakiś sposób usprawiedliwiać ich niekorzystny wynik (ulewne deszcze). Manipulowano też wynikami. Część głosujących poszła do urn ze strachu przed konsekwencjami proponowanego przez opozycję bojkotu: np. urzędnicy państwowi. Ta grupa jednak oddawała nieważne głosy, przekreślając wszystkie nazwiska. Stąd też spora ilość nieważnych kart wyborczych, których liczby nie podawała jednak prasa sanacyjna.
GOSTYŃ powiat Miasto
GŁOSOWAŁO 9355 1566
% głosujących 32 40 Frekwencja wyborcza w powiecie gostyńskim w wyborach parlamentarnych w 1935 r.





















Na posłów wybrano: Czesława Wróblewskiego, Jerzego Donimirskiego, Antoniego Muślewskiego oraz Leona Nowakowskiego.
Ordynacja wyborcza do senatu jeszcze bardziej ograniczała wpływ społeczeństwa na wynik głosowania. Izba wyższa miała być "reprezentacją obywateli, którzy wyróżniają się spośród swojego otoczenia". Prawo wybierania swoich przedstawicieli do Wojewódzkiego Kolegium Wyborczego, które dokonywało wyboru senatorów, mieli obywatele, którzy ukończyli 30 lat, a ponadto spełniali jeden z wymogów: zostali uhonorowani wysokimi odznaczeniami (np. Virtuti Militari, Krzyż Walecznych), posiadali wyższe wykształcenie, piastowali stanowiska w władzach samorządów terytorialnych, gospodarczych lub zawodowych. Każdy powiat został podzielony na obwody liczące od 90 do 120 wyborców. Zebrania obwodowe miały za zadanie wybrać jednego delegata, do Wojewódzkiego Kolegium Wyborczego. Nie dość więc, że ograniczono znacznie liczbę uprawnionych do wyboru wyższej izby parlamentu, to jeszcze wprowadzono głosowanie pośrednie! Dopiero ten ostatni organ wybierał senatorów. W Gostyniu czynne prawo do wyborów delegatów, mających spośród siebie wyłonić przedstawicieli Izby Wyższej, przysługiwało tylko 113 osobom! Aby zrozumieć rozgoryczenie opozycji, warto tutaj zaznaczyć, że 1/3 senatorów (32 z 96) powoływał prezydent.
W głosowaniu do Senatu, a właściwie do kolegium wojewódzkiego, które miało wybierać senatorów, powiat gostyński podzielony został na 5 obwodów;
Obwód 1 - miasto Gostyń. Lokal wyborczy: Hotel Polonja przy ulicy Kolejowej;
Obwód 2 - gminy wiejskie Gostyń - Piaski. Lokal wyborczy: hotel Kaczmarka, Rynek 6;
Obwód 3 - miasto i grupa wiejska Poniec oraz część gminy wiejskiej Krobia;
Obwód 4 - miasto Krobia gminy wiejskie Pępowo oraz część gromady gmin wiejskich Krobia;
Obwód 5 - miasto i gmina wiejska Borek.
Zebrania obwodowe w celu wyboru delegatów do wojewódzkiego kolegium wyborczego odbywały się w niedzielę 25 sierpnia 1935 roku. Według danych sanacyjnych frekwencja wynosiła 75 %. Wybór komisji obwodowe z powiatu gostyńskiego był następujący:
Obwód 1 Szczepan Karczmarek - kierownik szkoły w Gostyniu;
Obwód 2 Stanisław Karłowski - ziemianin z Szelejewa;
Obwód 3 radca Stanisław Fenrych - Pudliszki;
Obwód 4 German Przywara - kupiec z Krobi;
Obwód 5 burmistrz Borku Nikodem Dykczak.
15 września 1935 roku kolegium wyborcze w Poznaniu wybrało na senatorów Witold Jeszke, Zygmunt Głowackiego, Tadeusz Łakińskiego i Bernarda Chrzanowskiego.
Kolejne wybory odbywały się w 1938 roku, w sytuacji coraz bardziej zbliżającej się groĄby wojny. Sanacja próbowała przekonać opozycję do porzucenia idei bojkotu wyborów, obiecując, że nowy sejm zmieni niekorzystną ordynację wyborczą: "Zapamiętaj cztery słowa: sejm to ordynacja nowa". Niestety, nie udało się odnaleĄć danych dotyczących przebiegu głosowania w powiecie gostyńskim.

.
----------------------------------------------------------------------------